Σε απόσταση περίπου τριών μιλίων από τις ΝΑ ακτές της Κρήτης, βρίσκεται το Κουφονήσι ή Λεύκη, όπως ονομαζόταν στην αρχαιότητα.Η μικρή αυτή νησίδα υπήρξε μήλον της έριδος μεταξύ της Ιτάνου και της Ιεράπυτνας των σπουδαιότερων πόλεων της περιοχής. Σήμερα φιλοξενεί ένα σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο, που ακόμα δεν έχει αποκαλυφθεί στο σύνολο του, ενώ αποτελεί τουριστικό προορισμό για πλοιάρια που εκτελούν δρομολόγια από Μακρύ Γιαλό και Αθερινόλακκο μεταφέροντας κόσμο που θέλει να απολαύσει τις μαγευτικές παραλίες της νήσου.
Η Λεύκη υπήρξε σταθμός στο δρόμο προς και από την Αίγυπτο και τόπος λατρείας με τους κατοίκους της να επιδίδονται στο ψάρεμα και την κατεργασία της πορφύρας, δραστηριότητες που τους απέφεραν πλούτο.Οι ανασκαφές πάνω στο νησάκι αποκάλυψαν ένα ολοκληρωμένο θέατρο με πλούσιο αρχιτεκτονικό διάκοσμο, δύο μεγάλα σπίτια, εκ των οποίων το ένα πολυτελές, κι επίσης τα λείψανα μεγάλου ναού και ενός κολοσσιαίου αγάλματος.Επιβλητικό προανακτορικό τείχος και μινωικά όστρακα δείχνουν ότι η Λεύκη ήταν κατοικημένη από τα προϊστορικά χρόνια.Στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. εκτιμάται πως καταστράφηκε ολοσχερώς από βάρβαρους επιδρομείς ή από φανατικούς χριστιανούς, ύστερα από 2.000 χρόνια ζωής.
Ο φάρος που βομβαρδίστηκε και ο ναός που αφανίστηκε
Στο νότιο άκρο της Λεύκης είχε κατασκευαστεί γύρω στο 1925-30 και λειτουργούσε ένας πετρόκτιστος μεγάλος φάρος, που εγκαταλείφθηκε την Κατοχή, μετά το βομβαρδισμό του.Ωστόσο τα ερείπια αυτού του γκρεμισμένου φάρου κρύβουν υλικό από τον παρακείμενο σπουδαίο αρχαίο ναό, του οποίου βλέπουμε μόνο τη βάση.Γερμένα πάνω στο ξερό και άγονο έδαφος της Λεύκης κείτονται δύο τεράστια κομμάτια από το κολοσσιαίο μαρμάρινο άγαλμα που υπήρχε και λατρεύονταν σε αυτό το ναό.Δυστυχώς το άγαλμα τεμαχίστηκε για να γίνουν τα κομμάτια του σφήνες κατά την κατασκευή του φάρου, ώστε να στηριχθούν οι πέτρες στα σημεία που δεν εφάπτονταν καλά.Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει ακόμα και ο μη ειδικός πως οι πέτρες του φάρου προέρχονται από εκείνον το ναό που όταν ο Βρετανός πλοίαρχος Τ. Spratt πέρασε από το νησί (1850) στέκονταν ακόμα σε αρκετό ύψος. Οι θαυμάσια σμιλεμένοι πωρόλιθοι στα απομεινάρια του φάρου μαρτυρούν πόσο προσεγμένο ήταν το κτίσιμο του ναού.Δυστυχώς η βεβήλωση του μνημείου δε σταμάτησε στην κατασκευή του φάρου με το δομικό υλικό του.Στο κέντρο του κριπιδώματος που ισοπεδώθηκε τοποθετήθηκε μεταγενέστερα πάνω σε τσιμεντένια βάση, ένας μεταλλικός φανός για τη ναυσιπλοΐα και πριν ξεκινήσουν οι ανασκαφές στο νησί έκοψαν ένα μεγάλο τμήμα στις αναβαθμίδες της δυτικής πλευράς για να τοποθετήσουν ένα τριγωνομετρικό κιονίσκο, που σήμερα είναι πεταμένος εκεί δίπλα. Με αυτό τον τρόπο δυσκόλεψαν πολύ το έργο των αρχαιολόγων στο να σχεδιάσουν έστω την εικόνα του αρχαίου ναού και να φανταστούν τους Λευκιανούς πάνω σε αυτό το ύψωμα, που απέχει δυο χιλιόμετρα από τον οικισμό που είχαν κτίσει να λατρεύουν τους Θεούς τους.
Να σημειώσουμε πως η Αρχαιολογική Υπηρεσία υποχρέωσε, έστω εκ των υστέρων, την υπηρεσία φάρων του Πολεμικού Ναυτικού να στείλει στη Λεύκη συνεργείο και να μετακινήσει το μεταλλικό φανό περίπου 100 μέτρα σε ευθεία γραμμή από το αρχαίο κτίσμα.
(Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από κείμενο του Επιμελητή Αρχαιοτήτων Νίκου Π. Παπαδάκη. Οι αεροφωτογραφίες μας παραχωρήθηκαν από τον Αντώνη Παντερή )
 |
| Μεταλλικό απομεινάρι από το φάρο που βομβαρδίστηκε την Κατοχή |
 |
| Το κτίριο του φάρου ήταν τεράστιο καθώς προφανώς το χρησιμοποιούσε ως κατάλυμα ο φαροφύλακας |
 |
| Ότι απέμεινε από τη βάση του ναού |
 |
| Από τα τμήματα μαρμάρου που σώζονται φαίνεται το τεράστιο μέγεθος του αγάλματος |
 |
| Οι λήψεις από ψηλά του φάρου με drone έγιναν από τον Αντώνη Παντερή |
 |
ΠΗΓΗ e-storieskritis.gr
 και ο αρχαίος ναός που αφανίστηκε){kind=link}